Ο ναός Yasukuni, ένας καθαρά αυτοκρατορικός ναός, είχε πάντα τον (λιγότερο ή περισσότερο φανερό) ρόλο του συνδέσμου μεταξύ λαού, στρατού και αυλής. Αποτελεί το χώρο που τιμάται η μνήμη των νεκρών στρατιωτών της Ιαπωνίας και υπήρξε ένα από τα βασικά όργανα κατανόησης και αποδοχής της θυσίας του ατόμου για χάρη της χώρας και του αυτοκράτορα.
Για τον (εξοικειωμένο με το μεσαιωνικό κώδικα μπουσίντο) ιαπωνικό λαό, η ιδέα της θυσίας αυτής, δεν ήταν κάτι κατ’ αρχήν παράλογο. Για μια χώρα όμως που από τις αρχές του 20ου αιώνα, είχε αρχίσει να αποκτά ένα ολοένα και περισσότερο δυτικό προφίλ, η απίστευτη προθυμία με την οποίαν κάθε Ιάπωνας ήταν έτοιμος να προσφέρει τη ζωή του στην πατρίδα, φάνταζε σαν ένας ιστορικός αναχρονισμός.
Τα αίτια της τυφλής αυτής πίστης, πρέπει να αναζητηθούν πέρα από την κουλτούρα του λαού και στις βαθιές αλλαγές που έφερε στη χώρα η περίοδος βασιλείας Meiji. ‘Ετσι, περί το 1870, το σίντο καθιερώθηκε ως η επίσημης θρησκείας της χώρας και ο αυτοκράτορας απέκτησε την υπόσταση του ζωντανού θεού.
Αυτόματα, η θυσία ως ιδανικό, βρέθηκε να αποκτά θρησκευτική διάσταση (και μάλιστα πολύ σημαντική), καθώς σύμφωνα με τις πεποιθήσεις του σίντο, η ψυχή όσων έδιναν τη ζωή τους για την πατρίδα δε χανόταν, αλλά αποκτούσε θεϊκή υπόσταση, μεταλλασσόμενη σε erei (πνεύμα προστάτη της χώρας).
Παράλληλα, με πρωτοβουλία του αυτοκράτορα Χιροχίτο, καθιερώθηκε η τήρηση αρχείου με τα ονόματα των Ιαπώνων που έχαναν τη ζωή τους στο πεδίο της μάχης. Η κίνηση αυτή που στόχευε στην έμπρακτη αναγνώριση της θυσίας, είχε και μια πιο αδιόρατη χροιά: ζητώντας την καταγραφή αυτή, ο αυτοκράτορας υπογράμμιζε ότι οι νεκροί των πολέμων της Ιαπωνίας ήταν πλέον και δικοί του, προσωπικοί, νεκροί. Με την πρωτοφανή αυτή κίνηση, ο αυτοκράτορας απέδιδε (για πρώτη φορά στην ιστορία της χώρας) τιμή σε κοινούς θνητούς, καταφέρνοντας έτσι να αυξήσει κατακόρυφα τη δημοτικότητά του και την πίστη στο θεσμό.
Η ιδιαίτερη αντιμετώπιση που επιφύλασσε η θρησκεία και η πατρίδα στους πιστούς υπηκόους, ερχόταν να επισφραγιστεί δύο φορές το χρόνο, μέσα από τη συγκλονιστική τελετή της πρόσκλησης των πνευμάτων (shokon shiki). Κατά την τελετή αυτή, που γινόταν με την συμμετοχή του ίδιου του αυτοκράτορα, οι ιερείς προσκαλούσαν τις ‘ασταθείς’ λόγω του βίαιου θανάτου ψυχές των νεκρών στρατιωτών στο ναό, ώστε να ανακουφιστούν και να εξαγνιστούν. Στη συνέχεια, τους ‘ανακοίνωναν’ ότι πρόκειται να αναμιχθούν με τις ψυχές όσων είχαν ήδη ενταφιαστεί και τελικά τις οδηγούσαν στο reijibo hôanden (βωμό των ενταφιασμένων πνευμάτων), όπου τις απέθεταν πλέον ως θεϊκές υπάρξεις και τις προσκυνούσαν για πρώτη φορά ως θεούς.
Όλα τα παραπάνω, οδήγησαν σταδιακά στη διαμόρφωση του ‘πνεύματος του Yasukuni’, το οποίο μετά και τη σχετική πολιτική χειραγώγηση διαχύθηκε στο σύνολο της χώρας. Ο ‘μηχανισμός’ αυτός, ενσωματώνοντας πολιτικές και θρησκευτικές πεποιθήσεις του ιαπωνικού λαού και δίνοντας την υψηλότερη δυνατή τιμή που θα μπορούσε ποτέ να αποκτήσει ένας κοινός θνητός, σφυρηλάτησε ολόκληρες γενιές. Στο μυαλό των Ιαπώνων πλέον, η θυσία στη μάχη είχε ξεφύγει από τα πλαίσια της υποχρέωσης και γινόταν η λαμπερή αποκορύφωση μιας ολόκληρης ζωής.
Το ‘πνεύμα του Yasukuni’ έκρυβε όμως μέσα του και μια ιδιοφυή μέθοδο ελάφρυνσης του πόνου (των συγγενών των νεκρών) και ένα μηχανισμό άμβλυνσης της λαϊκής δυσαρέσκειας που προέκυπτε από τις δυσκολίες του πολέμου. Παρά όμως την προφανή χειραγώγηση, η σημασία του για την τότε Ιαπωνία χώρα δε γίνεται να παραβλεφτεί, ούτε και μπορούν να ‘ακυρωθούν’ οι ιδιαίτερα φορτισμένες συγκινησιακά στιγμές της τελετής του shokonshiki.
Προσπαθώ να αισθανθώ αυτό που πιθανώς ένιωσαν τόσοι και τόσοι άνθρωποι εκείνες τις φοβερές στιγμές. Μέσα σε απόλυτη ησυχία και με το σκοτάδι του χώρου να διασπάται περιστασιακά από τη λάμψη κάποιων κεριών, ακούω την τρομπέτα να σημαίνει την είσοδο της νεκρικής πομπής. Βλέπω από μακριά τους ασπροντυμένους ιερείς να ξεπροβάλλουν κάτω από την τεράστια τόριι του πάρκου και να κατευθύνονται αργά προς το ναό. Τέσσερεις από αυτούς, κουβαλούν στους ώμους τους το ιερό παλανκίνο, μέσα στο οποίο υπάρχει η λίστα των νεκρών που πρόκειται να ενταφιαστούν.
Γύρω μου καθισμένοι κατάχαμα άντρες με τα κουστούμια τους και γυναίκες με κιμονό. Οι πιο πολλοί άνθρωποι απλοί, που έχουν έρθει από κάθε άκρη της Ιαπωνίας με έξοδα της κυβέρνησης, για να αποχαιρετήσουν τους νεκρούς τους. Οι σκέψεις τους πνίγονται, όταν βλέπουν πίσω από το παλανκίνο, τον ίδιο τον αυτοκράτορα, να ακολουθεί την πομπή, θρηνώντας για τους νεκρούς. Τα κεφάλια του κόσμου ακολουθούν αχόρταγα την πορεία, μέχρι που οι ιερείς εξαφανίζονται στο άδυτο του ιερού, οδηγώντας τους νεκρούς στο δρόμο της αποθέωσης. Προσπαθώ να αφουγκραστώ την σκέψη του κόσμου γύρω μου και τη νοιώθω να παλινδρομεί μεταξύ πόνου για το χαμό και γαλήνης για την ανάπαυση των προσώπων που έχασαν, μεταξύ σεβασμού για το ιερό πρόσωπο του αυτοκράτορα που τιμά τους νεκρούς τους και οργής για τις αδιαμφισβήτητες ευθύνες του.
Οι βαθιές αλλαγές που συντελέστηκαν στην ιαπωνική κοινωνία, από την περίοδο της αμερικανικής κατοχής και μετά, έχουν πλέον αλλάξει τόσο ριζικά το προφίλ του λαού, που κάνουν σήμερα το Yasukuni, αν όχι να μοιάζει με απολίθωμα, να φαίνεται παράταιρο σε σχέση με τη ζωή που κυλά γύρω του. Γενικά, δίνεται μια εντύπωση ότι η χώρα, επιθυμώντας να ξεχάσει την ήττα στο Β’ ΠΠ, έχει αποφασίσει να θολώσει στη μνήμη της αυτό το κομμάτι της ιστορίας. ‘Όμως, ο ιερός χώρος του ναού Yasukuni, θα στέκεται περήφανα στο λόφο του Kudan, για να συνδέει την Ιαπωνία με το παρελθόν της. Με τους βωμούς του να φιλοξενούν περί τα 2,5 εκατομμύρια erei, αποτελεί ένα κορυφαίο χώρο συλλογικής μνήμης και ένα τόπο προσκυνήματος για όσους χάσανε κάποιον δικό τους, μέσα στη λάβα των τεκτονικών αλλαγών του πρώτου μισού του 20ου αιώνα.
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου